Kennis verzacht

ma 27 jan 2020 - Guido van de Wiel

Ik zit achter mijn computer. Buiten hoor ik een aggregaat aanslaan. Om de paar minuten klinkt er een oorverdovend geluid. Het lijkt wel alsof steeds weer grote hopen grind gestort worden voor onze deur. Ik stoor me aan het lawaai. Na de vijfde keer besluit ik naar het keukenraam te lopen om te kijken wat er aan de hand is. Even verderop, bij de waterplas, zijn de wilgen net geknot. Een machine rijdt erlangs om de stapels takken met een mechanische arm in grote hoeveelheden tegelijkertijd op te pakken en in een rijdende houtversnipperaar te manoeuvreren. Ik kan het geluid nu plaatsen.
Met een verse kop koffie zit ik even later weer achter mijn laptop. Het valt me op dat ik me niet meer stoor aan het geluid. Ik weet nu dat ik niet naar onbestemd lawaai zit te luisteren, maar naar de snoeiwerkzaamheden en het 'na-de-winter-klaarmaken' van de wilgen. Het geluid is hetzelfde gebleven, maar mijn reactie erop is veranderd.

Ergens begrip ván hebben leidt ertoe dat ik ook ergens begrip vóór kan hebben. Kennis is niet alleen macht, kennis verzacht. Kennis verzacht mijn reactie op mijn omgeving.
Zonder kennis van zaken is je geest in staat om, van de beperkte input die voorhanden is, de ergste verhalen te maken. Ook filmmakers werken met dit principe. Hitchcock laat in de film Psycho expres juist niet de dodelijke verwondingen zien die Norman Bates met zijn mes bij Marion Crane toebrengt nadat hij haar douchegordijn wegtrekt. En van de voetballer Suarez zijn er meer beelden voorhanden waarop te zien is dat hij mensen bijt, dan van de kannibalistische Hannibal in de film The Silence of the Lambs. Regisseurs vertrouwen erop dat je geen ergere beelden kunt creëren dan die welke de kijkers zelf genereren. Als je ze maar meeneemt met een goede aanloop van het verhaal. Opbouw van de spanning, filmmuziek en… de menselijke geest doet de rest.
Precies om diezelfde reden – kennis verzacht – legt de orthodontist bij mijn dochter geduldig uit wat exact de stappen zijn bij het plaatsen van haar beugel. En daarom legt een coach uit wat allemaal symptomen zijn die horen bij overspannenheid. Of wat de drie opties zijn om nu het vervolgtraject in te gaan. Hoeveel mensen in Nederland last hebben van depressieve klachten of van een angststoornis. En wat er precies in je lichaam gebeurt bij een langdurige blootstelling aan stress. Kennis normaliseert, kennis 'ontschuldigt', kennis verzacht.

De geest die zelf niet weet of begrijpt, staat garant voor ontstellende en afschrikwekkende zielenroerselen. Onwetendheid werpt een cliënt terug op zichzelf, isoleert soms, en maakt dat deze rekening gaat houden met het worst case scenario. Met meerdere worst case scenario’s tegelijkertijd zelfs. De geest die zich bedreigd voelt, genereert vliegensvlug allerhande angsten en zet deze om in onuitwisbare imaginaties, negatieve emoties en primaire afweerreacties.
Dwing je cliënt geen verhaaltjes te verzinnen, maar geef de feiten. Ook als dat betekent dat iemand zijn beeld over zichzelf radicaal moet bijstellen. Als je cliënt bijvoorbeeld concludeert dat zijn huidige baan niet bij hem past. Geef - met de nodige barmhartigheid - de feiten, ook wanneer daarmee een oude bloeiperiode van iemand daarmee definitief door de versnipperaar gaat.


Guido van de Wiel (Wheel Productions) is organisatiepsycholoog, ghostwriter en onder andere verbonden aan de Veranderbrigade. Hij schreef boeken zoals Durf het verschil te maken, Organiseren met toekomst en Innoveerkracht. Executive coach bij meerdere business schools. www.wheelproductions.nl