Column Guido van de Wiel: Omgeving creëert gedrag: Pontevedra

ma 24 mrt 2025 - Guido van de Wiel

In het noordwesten van Spanje bevindt zich het stadje Pontevedra. Deze stad is in 1999 door burgemeester Lores hoogstpersoonlijk autoluw verklaard. In eerste instantie met de nodige weerstand vanuit winkeliers. Maar: ‘Auto’s hebben niet meer recht op de publieke ruimte dan voetgangers’, aldus een beroemde uitspraak van burgemeester Lores. Het gehele stadscentrum wordt vanaf de eeuwwisseling onder zijn leiding voetgangersgebied en overal komen banken, groene ruimtes en speelplekken. Aan de rand van de stad laat hij parkeerplekken aanleggen, die bijna allemaal gratis zijn. Parkeer je toch in het centrum dan wordt die overtreding streng beboet.

Logisch eigenlijk dat een aantal van de lokale winkeliers zich grote zorgen maakte, toen die plannen voor een autovrij Pontevedra voor het eerst werden gelanceerd. Bereikbaarheid is toch troef. Dat viel me in Nederland laatst ook op toen ik als autochauffeur via de spiraalvormige aanrijroute binnen de IKEA-garage de gestapelde parkeerdekken aan me voorbij zag zoeven totdat ik me met mijn achterklep open op het inlaaddek een plekje verschafte. Ergens dichtbij kunnen parkeren lijkt een must om een plek (winkel, stad) aantrekkelijk te maken.

Hoe sterk winkels het belang van voldoende parkeerplaatsen wegen, werd mij een paar jaar geleden nog eens duidelijk: het ouderlijk huis van mijn vrouw werd toen opgekocht door de Lidl. Naar ik begrepen heb is er aan de laatste bewoners een bedrag boven de marktconforme waarde voor dit woonhuis betaald. Het enige doel van de aanschaf van dit huis was om het af te breken. Dit huis dat ooit – deels – onder architectuur gebouwd was, werd letterlijk met de grond gelijk gemaakt. Vervolgens werd het perceel inclusief voormalige voor- en achtertuin, met een nieuwe laag asfalt bedekt en het geheel werd zo ingelijfd bij Lidl, waar het inmiddels deel uitmaakt van de ‘lekker ruime parkeerplaats’.

Niets van dit alles in Pontevedra. Daar maakten ze juist een tegengestelde beweging. De historische binnenstad werd er in oude luister hersteld. En tegen de verwachtingen van sommige sceptici in, begonnen de omzetten van de winkeliers… te stijgen. De aantrekkelijke omgeving maakte dat de voormalige krimpstad weer begon te groeien. De afgelopen jaren heeft de stad meer dan 12.000 nieuwe inwoners mogen verwelkomen¹. De CO2-uitstoot is inmiddels met 70% gereduceerd en er vallen al jaren geen verkeersdoden meer.

Tegenwoordig is Pontevedra een levendige culturele hub en de stad heeft zich ontwikkeld tot een aantrekkelijke bestemming voor toeristen. Het gemotoriseerd verkeer dat de straten bezet hield, heeft inmiddels plaatsgemaakt voor levendige pleinen en regelmatig zelfs straattheatervoorstellingen. Omgeving creëert gedrag.

Het verhaal van Pontevedra bewijst dat je, door met visie in te grijpen op de fysieke omgeving, ook indirect de sociale en culturele omgeving verandert.

Guido van de Wiel (Wheel Productions) is organisatiepsycholoog, (schrijf)coach en ghostwriter. Hij is onder meer verbonden aan de Veranderbrigade. In 2025 verschijnt The Smell of the Place (i.s.m. Merlijn Ballieux) als opvolger van hun bestseller Durf het verschil te maken. Eerder schreef hij boeken zoals Van meetbaar naar merkbaar, van duurzaam naar dierbaar, Organiseren met toekomst en Innoveerkracht.
www.wheelproductions.nl