Column: Geworteldheid als ultieme Root Cause Analyse

di 13 jun 2023 - Guido van de Wiel

De tweede week juni in Houten. Ik loop door de wijk en zie dat de bermen langs de weg steeds meer bestaan uit grotere stukken geel gras. Groenstroken maken plaats voor geelstroken. In het kleurenpalet dat de natuur ter beschikking heeft, verandert Veronesegroen in Napelsgeel; en in okertinten waar Van Gogh jaloers op zou zijn. Daar waar de zon Van Goghs geliefde bloemen liet stralen, daar maait 135 jaar later de zon het gras voor mijn voeten weg.

Maar als ik beter kijk, zie ik dat het gras niet overal vergeeld is. Op die plekken waar het gras langer is gelaten – leve het MaaiMeiNiet-initiatief – oogt het gehalmd gewas nog altijd fris en appeltjesgroen. Het langere gras is sterker, wortelt dieper en geeft het korte gras dat tussen de lange sprieten als bodembedekker aanwezig is, de nodige schaduw. Geworteldheid zorgt voor resilience. Het lange gras voorkomt dat de kleinere gewassen uitdrogen.

In deze zelfde week worden vier kinderen in de Colombiaanse jungle gevonden. Ze overleven er samen – na een vliegtuigcrash – maar liefst 40 dagen lang. Hun leeftijden maken de meeste indruk op me: 13 jaar, 9 jaar, 4 jaar en 11 maanden. Als reddingswerkers de vier kinderen aantreffen, zijn deze weliswaar ondervoed, maar niet in levensgevaar. Op beelden lijkt het erop dat de jongsten er het slechtste aan toe zijn. Ook hier kun je net als bij het gras stellen: de langeren voorkomen dat de kleinsten uitdrogen.

Een derde observatie van afgelopen week. Novak Djokovic schrijft geschiedenis binnen het mannentennis. Hij weet zijn 23e grandslamtitel binnen te halen. Daarmee laat hij Federer en Nadal met respectievelijk 20 en 22 grandslamtitels achter zich. In zijn speech keert hij terug naar het moment dat hij als kind droomde van het winnen van een grandslam-toernooi. Misschien bestaat zijn speech wel uit de woorden die hij als kind graag zelf had willen horen:

"My kids are here and I always try to convey some messages, something that they can learn from, something that they can draw inspiration from. (…) Judging by their smiles, I think they are enjoying it. And I would just like to send a message to every young person out there, whatever you are pursuing in the world, whether it is tennis sports or anything else. You know: I was a seven-year, dreaming that I could win Wimbledon and become number one in the world one day. (…) I am beyond grateful and blessed to be standing here, with so many incredible achievements, but one thing is for sure. I feel that I had the power to create my own destiny. I try to visualize every single thing in my life, not only believe it, but really feel it, with every cell in my body. And I just wanna send a message out there to every young person. Be in the present moment, forget about what happened in the past, the future is something that is just going to happen. But if you want a better future, you create it. Take the means in your hand, believe it, create it."

Doordat hij de jonge mensen van vandaag de dag toespreekt, geldt hier ook weer: de grotere neemt de kleineren onder zijn hoede. Een carrière die inmiddels bestaat uit 23 grandslamtitels… Ja, we groeien omhoog – volgens impliciete of expliciete loopbaanladders en succession plans, maar zouden we ons alleen op die weg omhoog richten, dan zou ons bestaan al snel instabiel worden. Zonder wortels wordt het gras speelbal van de wind. Behalve omhoog, groeit onze geworteldheid parallel daaraan in de tegenovergestelde richting. Bij gras of bij een boom letterlijk, bij een mens figuurlijk. Terwijl een boom zijn bladerdek seizoen na seizoen verder uitreikt richting zonnestralen, wroet dit organisme zichzelf ondertussen naar bronnen onder zich, onbereikbaar voor exemplaren die grotere wortelstelsels ontberen. Wortels groeien als een vertraagde bliksemschicht: grillig zoekend via de weg van de minste weerstand, onverminderd op zoek naar steeds dieper gelegen aardlagen, tot het moment dat het flitsend en in flow gaat stromen. Het wortelen biedt na verloop van tijd steeds meer stevigheid om overeind te blijven in storm en ontij. Het wortelen biedt steeds meer aanknopingspunten om het hele systeem te blijven voeden.

Bildung is niet zozeer wat zich boven de aarde afspeelt, maar wat onder de grond gebeurt. Buiten ons zicht, maar niet buiten ons bereik. Ware Bildung is vooral Gründung en Erdung. Het is raar: wie een boom tekent, tekent doorgaans maar de helft. Wie gras tekent, tekent de grasmat, niet het wortelstelsel waarmee het zich in de aarde weet te verankeren. De andere helft, die onder de grond zit, snijden we in onze beleving vaak af van het geheel. We geven dat deel voor het gemak zelfs een eigenstandige naam, terwijl wortels toch integraal deel uitmaken van het organisme. We zouden bomen, en zelfs gras, symmetrischer in ons hoofd mogen houden, inclusief de gespiegelde helft die in de grond steekt.

Tot mijn vader overleed heb ik mij in mijn ontwikkeling vooral op de bovengrondse groei gericht. Ik liet mij als kort gras beschermen door lang gras. Toen dat langere gras plotseling wegviel op mijn 23e, werd het even een verwelkt bestaan; geen hand meer boven mijn hoofd, geen schoot om in te rusten. Een kaalslag van boven, te weinig gegrond om goed op de been te blijven. Pas toen ik alle delen van mezelf zag, ging ik wortelen. Je schaduwkant accepteren houdt de verzengende zon een beetje weg. Het hielp mij toen “alle Guido’s van alle leeftijden” er mochten zijn. Toen ontstond er als het ware een ketting van innerlijke lotsgenoten die – zoals bij een brand – emmertjes water aan elkaar konden doorgeven. Zo kwam ik bij mijn bron. Dankzij eindelijk doorlopende wortels. Ineens moeiteloos omdat het leek of ik met de kern contact maakte. Alles was er al die tijd altijd al geweest. In plaats van ermee onder de arm te lopen, nam ik mijn ziel bij de hand. Daarvóór miste ik “onder”-delen. En kon ik zodoende niet goed mijn plek innemen. Home is where the heart is. Je bent geworteld of niet. Jezelf enkel een wortel voorhouden is vooral: je potentieel achterhouden.

Als je niet weet of je bij de bron bent aanbeland, bedenk dan:
Wie nog zoekt, gaat aan de kern voorbij.
Wie vervulling voelt, is bij de bron beland.
Is de bron eenmaal aangeboord, dan is deze ook opgespoord.
Je “bent” er, als zoeken & vinden, gevoed worden & voeden samenvallen.
Laat anderen je helpen: laaf je aan elkaar.

Van de metafoor van de bron, de wortel en de boom, terug naar de jungle waar vier kinderen 40 dagen overleefden. De groteren hebben daar de kleineren beschermd. Maar tegelijkertijd gaat er een enorme kracht uit van het kwetsbare. Het komt niet alleen aan op heroïek en persoonlijke geworteldheid. Wie we ook zijn, hoe nietig we onszelf ook voelen, we zijn altijd ook bron voor elkaar. De groteren hebben niet alleen de kleineren geholpen. Andersom geldt ongetwijfeld ook dat de kleineren daar – in dat Colombiaanse regenwoud – de oudere kinderen een reden hebben gegeven om door te gaan, om bescherming en beschutting te blijven geven, om troost te blijven bieden en om niet op te geven.

En zo laten deze vier kinderen in Colombia, een 23-voudige grandslam-winnaar, en zelfs het gras in Houten zien hoe we voor elkaar bronnen kunnen zijn; en hoe we – niet meteen zichtbaar voor de buitenwereld, maar wel voelbaar van binnen – uiteindelijk één groot wortelend netwerk vormen.

Guido van de Wiel (Wheel Productions) is organisatiepsycholoog, (schrijf)coach en ghostwriter. Hij is onder meer verbonden aan Verdraaide organisaties en de Veranderbrigade. Vorig jaar verscheen bij Kloosterhof zijn boek Van meetbaar naar merkbaar, van duurzaam naar dierbaar. Eerder schreef hij boeken zoals Durf het verschil te maken (i.s.m. Merlijn Ballieux), Organiseren met toekomst en Innoveerkracht. www.wheelproductions.nl